Superfood, które wspiera nas w walce z cukrzycą

Liczne badania wskazują, że dieta z dużą zawartością produktów bogatych w polifenole może chronić przed chorobami cywilizacyjnymi, w tym przed cukrzycą typu 2ⁱ, ⁱⁱ. Polifenole są organicznymi związkami chemicznymi, które odpowiadają za cierpki lub gorzki smak wielu warzyw i owoców, m.in. czarnej porzeczki, żurawin, wiśni, jarmużu, ale także kakao, ziół, herbaty i kawy. Ponieważ kawa jest bardzo często spożywanym napojem, naukowcy przyglądają się jej roli we wspomaganiu prewencji i leczenia cukrzycy typu 2, co potwierdzają liczne badania. W listopadzie, kiedy przypada Światowy Dzień Cukrzycy, o której mówi się jako o epidemii XXI wiekuⁱⁱⁱ, warto przyjrzeć się obiecującym wynikom tych badań.

Ryzyko cukrzycy mniejsze z każdą filiżanką

Badanie z 2018 r. wykazało niższe o 27 proc. ryzyko wystąpienia stanu przedcukrzycowego i o 34 proc. niższe ryzyko cukrzycy typu 2 u osób pijących kawę w porównaniu do osób, które kawy nie piją^iv. W badaniu uwzględniono wpływ czynników, takich jak wiek, styl życia czy dieta, które mogłyby wpływać na wyniki^v. Podobne rezultaty przyniosły dwie metaanalizy – jedna obejmująca blisko 400 tys. osób z bazy UK Biobank, w której ustalano związek między piciem kawy a ryzykiem schorzeń, m.in. cukrzycy^vi – i druga, obejmująca ponad 1,2 miliona osób, która dodatkowo wykazała, że istotnie niższe ryzyko rozwoju cukrzycy obserwowano u osób pijących 5 filiżanek kawy dziennie, a efekt ten występował niezależnie od obecności kofeiny^vii.

Jak wyjaśnia dr hab. n. o zdr. Regina Wierzejska, prof. Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH – Państwowego Instytutu Badawczego: Ostatnie lata przyniosły nową wiedzę dotyczącą̨ pozytywnego związku pomiędzy regularnym spożywaniem kawy a mniejszym ryzykiem cukrzycy typu 2. Badania wykazują̨, że osoby pijące co najmniej 3 filiżanki kawy dziennie rzadziej zapadają̨ na cukrzycę, a jej korzystny wpływ wzrasta wraz z ilością̨ spożywanej kawy^viii.

Efekt obniżania ryzyka wystąpienia cukrzycy typu 2 wraz z większą dawką kawy obserwowano w kilku badaniach. W jednym z nich, obejmujących ponad 90 tys. uczestników, najniższe ryzyko było najbardziej widoczne u pijących 4-5 filiżanek kawy dziennie^ix. Metaanaliza z udziałem ponad miliona uczestników wykazała, że każda kolejna porcja kawy powodowała zmniejszenie ryzyka o 9 proc.^x

Przeciwcukrzycowa moc polifenoli

Kofeina, jako główny aktywny składnik kawy, od początku budziła duże zainteresowanie naukowców w prewencji cukrzycy, jednak badania nie potwierdzają, że to ona odpowiada za zmniejszenie ryzyka tej choroby^xi. Niektóre wyniki wskazują, że kawa bezkofeinowa również obniża to ryzyko. Badania wykazały, że podatność na cukrzycę typu 2 może zależeć od spożycia antyoksydantów^xii.

Eksperci zwrócili więc uwagę na takie składniki, które mogą wpływać na metabolizm glukozy, jak polifenole, w tym kwas chlorogenowy^xiii oraz diterpeny, jak kahweol i kafestol^xiv. Zaobserwowano, że ich pozytywne działanie jest związane z poprawą czynności komórek beta trzustki i hepatocytów (komórek wątroby)^xv, pełniących kluczowe role w regulacji poziomu glukozy we krwi, a także ze zwiększeniem stężenia adiponektyny^xvi, hormonu biorącego udział m.in. w metabolizmie glukozy i zwiększającego wrażliwość komórek na insulinę.

Korzystny wpływ kawy wynika najprawdopodobniej z zawartych w naparze polifenoli, które wykazują działanie przeciwzapalnie oraz mogą poprawiać wrażliwość komórek na insulinę. Zawartość składników bioaktywnych w filiżance kawy jest bardzo zróżnicowana i wynika zarówno z naturalnej zmienności w ziarnach kawy, jak i z metody parzenia. Szczególnie istotna jest kwestia słodzenia kawy, ponieważ dodatek cukru może niwelować jej korzystne działanie.^xvii – wyjaśnia dr hab. n. o zdr. Regina Wierzejska.

Prozdrowotne właściwości kawy dla osób z cukrzycą typu 2

Regularne picie kawy może być korzystne także dla osób z rozpoznaną już cukrzycą typu 2. Chorzy pijący ok. 2-3 filiżanek kawy na dobę są mniej narażeni na ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych^xviii oraz ryzyko wystąpienia powikłań cukrzycy, jak retinopatia cukrzycowa (uszkodzenie siatkówki oka)^xix lub polineuropatii cukrzycowej (uszkodzenie nerwówo czuciowych, zwykle w kończynach)^xx. Zbadano wpływ picia kawy na zdrowie nerek i zauważono, że osoby chore na cukrzycę typu 2, przy dobrej kontroli poziomu cukru i zdrowym stylu życia oraz pijące kawę, miały niższe ryzyko pogorszenia ich funkcji^xxi. W badaniu, w którym poddano obserwacji chorych z nadwagą, zauważono, że picie kawy może pomagać w spowolnieniu rozwoju stłuszczenia wątroby związanego z zaburzeniami metabolicznymi (MAFLD)^xxii.

Bez cukru i mleka, za to regularnie

Z dotychczasowych badań wynika, że działanie ograniczające ryzyko cukrzycy lub wspomagające w procesie leczenia cukrzycy pojawia się przy okazji jej regularnego picia. Zalecane są większe ilości, które jednak nie powinny przekraczać dziennej normy określonej przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności, tj. 3-5 kaw dziennie (do 400 mg kofeiny ze wszystkich źródeł)^xxiii. Eksperci zwracają uwagę, że aktywne składniki kawy przynoszą oczekiwane efekty przy spożywaniu kawy czarnej, bez dodatków mleka czy cukru.

i Polifenole – cierpki smak dla zdrowia https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/polifenole-cierpki-smak-dla-zdrowia/ [dostęp: 14.11.2024]

ii Koszowska A., Dittfeld A., Puzoń-Brończyk A. i inni (2013). Polifenole w profilaktyce chorób cywilizacyjnych. Postępy Fitoterapii 4/2013, s. 263-266., http://www.postepyfitoterapii.pl/wp-content/uploads/2014/11/pf_2013_263-266.pdf

iii Cukrzyca – epidemia XXI wieku https://ncez.pzh.gov.pl/dla-mediow/cukrzyca-epidemia-xxi-wieku/ [dostęp: 14.11.2024]

iv Mirmiran P., CarlströmM., BahadoranZ., Azizi F., Long-term effects of coffee and caffeine intake on the risk of pre-diabetes and type 2 diabetes: Findings from a population with low coffee consumption, 2018 Dec;28(12):1261-1266.  doi: 10.1016/j.numecd.2018.09.001.Epub 2018 Sep 12.

v Tamże.

vi Hou C, Zeng Y i in., Medical conditions associated with coffee consumption: Disease-trajectory and comorbidity network analyses of a prospective cohort study in UK Biobank, 2022 Jul 15;116(3):730–740. doi: 10.1093/ajcn/nqac148

vii CarlströmM., Larsson S., Coffee consumption and reduced risk of developing type 2 diabetes: a systematic review with meta-analysis, Nutr Rev. 2018 Jun 1;76(6):395-417. doi: 10.1093/nutrit/nuy014.

viii Wierzejska R., Jarosz M.,Picie kawy a ryzyko cukrzycy typu 2. Optymistyczne doniesienia naukowe, Przegl Epidemiol 2012; 66: 509 – 512 Zdrowie publiczne, Coffee drinking and risk of type 2 diabetes mellitus. Optimistic scientific data, Zakład Żywienia i Dietetyki z Kliniką Chorób Metabolicznych i Gastroenterologii Instytut Żywności i Żywienia

ix Nordestgaard A.T., Thomsen M., Nordestgaard B.G., Coffee intake and risk of obesity, metabolic syndrome and type 2 diabetes: a Mendelian randomization studyInt J Epidemiol. 2015 Apr;44(2):551-65. doi: 10.1093/ije/dyv083.Epub 2015 May 22.

x Ding M., Bhupathiraju S., Chen M i in. Diabetes Care, Caffeinated and decaffeinated coffee consumption and risk of type 2 diabetes: a systematic review and a dose-response meta-analysis, 2014 Feb;37(2):569-86. doi: 10.2337/dc13-1203.

xi Wierzejska R., Jarosz M.,Picie kawy a ryzyko cukrzycy typu 2. Optymistyczne doniesienia naukowe, Przegl Epidemiol 2012; 66: 509 – 512 Zdrowie publiczne, Coffee drinking and risk of type 2 diabetes mellitus. Optimistic scientific data, Zakład Żywienia i Dietetyki z Kliniką Chorób Metabolicznych i Gastroenterologii Instytut Żywności i Żywienia

xii Rosołowska-Huszcz D., Antyoksydanty w profilaktyce i terapii cukrzycy typu II, ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2007, 6 (55), 62 – 70

xiii Tamże.

xiv Surma S., Kokot F., Influence of chronic coffee consumption on the risk of kidney and other organ diseases. Review of the literature and clinical studies, DOI: 10.5603/RDTF.2021.0015, Renal Disease and Transplantation Forum 2022;15(1):1-18.

xv Kolb H., Martin S., Kempf K., Nutrients. Coffee and Lower Risk of Type 2 Diabetes: Arguments for a Causal Relationship, 2021 Mar 31;13(4):1144. doi: 10.3390/nu13041144

xvi Osama H., Abdelrahman M., Madney Y.i wsp., Coffee and type 2 diabetes risk: Is the association mediated by adiponectin, leptin, c-reactive protein or Interleukin-6? A systematic review and meta-analysis, Int J Clin Pract. . 2021 Jun;75(6):e13983. doi: 10.1111/ijcp.13983.Epub 2021 Jan 21.

xvii Wierzejska R., Kawa w diecie i w profilaktyce cukrzycy, Diabetologia Praktyczna 2020;6(2):157-161.

xviii Shahinfar H., Jayedi A., Khan T., Shab-Bidar S., Coffee consumption and cardiovascular diseases and mortality in patients with type 2 diabetes: A systematic review and dose-response meta-analysis of cohort studies, Nutr Metab Cardiovasc Dic. 2021 Aug 26;31(9):2526-2538. doi: 10.1016/j.numecd.2021.05.014. Epub 2021 May 24.

xix Jun-Hyuk Lee, JooYong Park , Sang Bong Ahn, Different Associations of Coffee Consumption with the Risk of Incident Metabolic Dysfunction-Associated Steatotic Liver Disease and Advanced Liver Fibrosis, Nutrients. 2023 Dec 31;16(1):140. doi: 10.3390/nu16010140.

xx Shiva S., Manikantan S., Ramakrishna S. Pharmacology of caffeine and its effects on the human body, European Journal of Medicinal Chemistry Reports, Volume 10, April 2024, 100138

xxi Komorita Y., Ohkuma T., Iwase M. I wsp., Relationship of coffee consumption with a decline in kidney function among patients with type 2 diabetes: The Fukuoka Diabetes Registry J Diabetes Investig. 2022 Feb 22;13(6):1030–1038. doi: 10.1111/jdi.13769

xxii Coelho M., Patarrão R., Sousa-Lima I. i wsp., Increased Intake of Both Caffeine and Non-Caffeine Coffee Components Is Associated with Reduced NAFLD Severity in Subjects with Type 2 Diabetes, Nutrients. 2022 Dec 20;15(1):4. doi: 10.3390/nu15010004.

xxiii EFSA (2015) Scientific Opinion on the Safety of Caffeine, EFSA Journal, 13(5):4102

„Kawa i zdrowie” to program informacyjno-edukacyjny, zainicjowany w 2017 r. pod patronatem Instytutu Żywności i Żywienia (obecnie Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH – Państwowego Instytutu Badawczego) przez Fundację „Żywność, Aktywność Fizyczna i Zdrowie”. Jego celem jest promocja walorów zdrowotnych kawy oraz zmiana sposobu jej postrzegania poprzez obalanie mitów i przedstawianie faktów opartych na badaniach naukowych. Obiektywne i aktualne informacje na temat właściwości kawy oraz jej miejsca w codziennej diecie przekazywane są za pomocą strony internetowej www.kawaizdrowie.pl. Motywem przewodnim kampanii jest hasło „Od 3 do 5 filiżanek kawy dziennie. Codziennie. Dla zdrowia”, wynikające z opinii Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA), która mówi, że bezpieczne dla zdrowia, dzienne spożycie kofeiny to ok. 400 mg, czyli mniej więcej od 3 do 5 filiżanek kawy. Działania Programu wspiera naukowa Rada Ekspertów.

Wszelkie materiały promocyjno-reklamowe mają charakter wyłącznie informacyjny i nie stanowią one podstawy do wzięcia udziału w Promocji, w szczególności nie są ofertą w rozumieniu art. 66 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. 2020, poz. 1740 z późn. zm.).