Pracodawcy mogą już legalnie badać trzeźwość pracowników

Znacząca zmiana Kodeksu Pracy z 21 lutego br. pozwala na badanie stanu pracowników w zakładzie pracy pod kątem trzeźwości i obecności środków odurzających u pracowników. W ocenie eksperta Seris Konsalnet nowelizacja stanowi istotny krok naprzód, zapewniając pracodawcom możliwość monitorowania stanu trzeźwości pracowników i reagowania w przypadku stwierdzenia nieodpowiedniego zachowania. To z pewnością przełoży się na poziom bezpieczeństwa w miejscu pracy.

W odpowiedzi na prośby środowisk przedsiębiorców nastąpiła zmiana Kodeksu Pracy w zakresie możliwości kontroli przez pracodawcę stanu trzeźwości pracowników. Nowelizacja z 21 lutego br. dodaje nowe uprawnienia pracodawcom.

– Dotychczas temat uważany był za kontrowersyjny z uwagi na to, że stan trzeźwości jest uznawany przez Urząd Ochrony Danych Osobowych za daną szczególnej kategorii (daną wrażliwą), której przetwarzanie może mieć miejsce jedynie w oparciu o zgodę wyrażoną z inicjatywy pracownika – wyjaśnia Katarzyna Budzik, Dyrektor HR w Seris Konsalnet. – Na mocy nowelizacji pracodawcy zyskują podstawę prawną nie tylko do przeprowadzania badania stanu trzeźwości, ale również obecności środków działających podobnie do alkoholu (zwanych popularnie „środkami odurzającymi”) a także wytyczne, jak takie badania przeprowadzać. Należy jednak pamiętać, że osoby odpowiedzialne za przeprowadzanie kontroli w imieniu pracodawcy muszą posiadać odpowiednie upoważnienia.

Prawo pozwala pracodawcy na sprawdzanie trzeźwości pracowników, jeśli jest to niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa ludzi (takich jak inni pracownicy czy klienci) lub do ochrony rzeczy (np. mienia pracowników, firmy, współpracowników czy osób postronnych). Tę możliwość dają konkretne artykuły Kodeksu Pracy (art. 221c, art. 221e § 2). Warto jednak zaznaczyć, że sprawdzanie trzeźwości pracowników i testowanie na obecność substancji podobnych do alkoholu w miejscu pracy nie jest obowiązkowe. Jest to opcja, którą prawo daje pracodawcy. Ostateczną decyzję o tym, kiedy, jak i kogo kontrolować, pracodawca podejmuje wspólnie ze związkami zawodowymi w swojej firmie.

Trójfazowa kontrola pracownika

Nowe regulacje przewidują trzy etapy kontroli trzeźwości pracowników oraz sprawdzania ich na obecność środków odurzających. Pierwszy etap obejmuje badania przeprowadzane przez pracodawcę, zgodnie z procedurami wewnętrznymi zawartymi w regulaminie pracy. Kontrole może przeprowadzić Policja lub Straż Miejska, zarówno na wniosek pracownika, jak i pracodawcy. Drugi etap to kontrola z użyciem alkomatu, eliminująca potrzebę badań laboratoryjnych. Ostatni etap obejmuje badania laboratoryjne, takie jak badanie krwi (w przypadku alkoholu) oraz badania krwi i/lub moczu (w przypadku substancji o działaniu podobnym do alkoholu). Ten etap jest inicjowany jedynie na wniosek Policji i ma miejsce w określonych sytuacjach prawnych, które zostały opisane w ustawie. Wprowadzenie trzech etapów kontroli trzeźwości i sprawdzania obecności środków odurzających ma na celu zapewnienie bardziej kompleksowego podejścia do monitorowania stanu pracowników. Pracodawcy mają teraz jasne ramy prawne, które umożliwiają skuteczne działania w celu zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony wszystkich związanych z miejscem pracy.

Jak wykonać kontrolę?

Aby zapewnić, że kontrola trzeźwości pracowników oraz sprawdzanie obecności substancji działających podobnie do alkoholu odbywają się w sposób zgodny z zasadami godności i prywatności pracownika, istnieje kilka istotnych wytycznych, których należy przestrzegać. Przede wszystkim kontrola powinna być przeprowadzana oddzielnie od innych osób, np. w osobnym pomieszczeniu. Pracodawca musi również przestrzegać zasady niedyskryminacji podczas tych kontroli, co oznacza, że wszystkie osoby powinny być traktowane równo i sprawiedliwie, bez żadnych uprzedzeń. Testy trzeźwości przeprowadza się przy użyciu odpowiednich urządzeń, które nie naruszają prywatności pracownika, np. alkomatów z jednorazowymi końcówkami, za pomocą spektrometrii w podczerwieni lub utleniania elektrochemicznego.

– Pracodawca musi poinformować pracowników o kontroli trzeźwości co najmniej 2 tygodnie przed jej rozpoczęciem – mówi Katarzyna Budzik. – Informacje na ten temat powinny być przekazane w formie papierowej lub elektronicznej. Co ważne, zmiany w przepisach dotyczą również przedsiębiorców niebędących pracodawcami, którzy mogą przeprowadzać kontrole trzeźwości osób współpracujących na innych podstawach niż stosunek pracy. W takich przypadkach stosuje się odpowiednie przepisy Kodeksu Pracy (art. 221c–221f k.p. oraz przepisy wydane na podstawie art. 221g k.p.).

Warto pamiętać, że kontrole mogą obejmować osoby, których nie obowiązuje regulamin pracy pracodawcy – na przykład zleceniobiorców, stażystów, praktykantów. Dla takich osób należy przygotować zarządzenie lub instrukcję dotyczącą kontroli, z którym będą mieli obowiązek się zapoznać. W przypadku osób zatrudnionych na B2B informacje o kontrolach powinny znaleźć się w umowie o współpracy.

Ustawowe limity trzeźwości

Stan po użyciu alkoholu zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi 0,2-0,5‰ alkoholu albo obecności w wydychanym powietrzu 0,1-0,25 mg alkoholu w 1 dcm3. Stan nietrzeźwości natomiast zachodzi wówczas, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi powyżej 0,5‰ alkoholu albo obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dcm3.

Co w przypadku, gdy badanie wskazuje na nietrzeźwość lub upojenie?

W przypadku, gdy kontrola trzeźwości wykazuje obecność min. 0,2‰ alkoholu w wydychanym powietrzu, pracodawca ma prawo nie dopuścić pracownika do pracy, Pracownik powinien być poinformowany o przyczynie takiej decyzji, co może nastąpić nawet ustnie. Dodatkowo, pracodawca może również nie dopuścić pracownika do pracy, jeśli istnieją podejrzenia, że spożył on alkohol.

Informacje o badaniu mogą trafić do sekcji B, C lub D akt: sekcja D – w razie nałożenia kary; sekcja B – przy znikomej zawartości alkoholu bez karania; sekcja C – jeśli badanie jest dowodem w postępowaniu sądowym.

Pracodawca może skorzystać z uzasadnionego podejrzenia wobec pracownika także, jeżeli nie wprowadził procedur kontroli trzeźwości do regulaminu pracy. Ponieważ brak przepisów w regulaminie pracy uniemożliwia kontrolę trzeźwości pracownika przez pracodawcę, to kolejnym krokiem jest druga faza kontroli, a więc wezwanie Policji bądź Straży miejskiej.

Organy ochrony porządku publicznego wykonują czynności kontrolne, i w pierwszym etapie jest to kontrola metodą nie wymagającą badania laboratoryjnego, a więc alkomatem. Badania krwi zostają wykonane dopiero w trzeciej fazie, i mogą one zostać zlecone w pięciu uzasadnionych przypadkach, które tworzą katalog zamknięty (uszkodzenie alkomatu, odmowa poddania się badaniu, żądanie badania krwi, niemożność badania, przekroczenie zakresu pomiarowego).

Pracodawca otrzymuje jedynie podstawowe informacje z badania. Jeśli wynik badania wykaże trzeźwość, pracownik ma prawo do wynagrodzenia za czas spędzony na badaniu, a jego nieobecność jest traktowana jak usprawiedliwiona. Jeśli badanie wskazuje na obecność alkoholu, pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia za ten dzień.

Podejrzenie innych substancji

Ustawa umożliwia pracodawcy kontrolę na obecność w organizmach pracowników środków działających podobnie do alkoholu. Kontrola jest możliwa przy wykryciu takich środków lub uzasadnionym podejrzeniu ich używania. Przepisy dotyczące badania i procedur powinny być zawarte w regulaminie pracy. Kontrola na obecność tych środków odbywa się podobnie jak kontrola alkoholu, z dodatkowym badaniem moczu w fazie laboratoryjnej. Pracodawca otrzymuje tylko podstawowe dane z kontroli. Rozporządzenie ministra określa techniczne metody kontroli i listę środków działających podobnie do alkoholu (opioidy, amfetaminy, kokaina, tetrahydrokanabinole, benzodiazepiny).

Seris Konsalnet możeświadczyć usługi w zakresie badania trzeźwości. Dzięki przeszkolonemu personelowi, firma jest w stanie przeprowadzać kontrole zgodnie z najnowszymi przepisami, minimalizując jednocześnie ingerencję w prywatność osób poddawanych kontroli. Badania mogą być przeprowadzane przez pracowników Seris Konsalnet w specjalnie przygotowanych pomieszczeniach, przy użyciu urządzeń, które posiadają ważne dokumenty potwierdzające ich kalibrację lub wzorcowanie na zlecenie klienta.

O firmie Seris Konsalnet

Największa firma branży bezpieczeństwa i ochrony w Polsce oraz część międzynarodowej Grupy Seris – jednego z globalnych leaderów w branży Security. Firma działa od blisko 30 lat, świadcząc usługi w każdym segmencie rynku Security: ochronie fizycznej, monitoringu obiektów stacjonarnych oraz monitoringu GPS pojazdów, a także projektowaniu i realizacji technicznych systemów zabezpieczeń. Zapewnia ochronę fizyczną ponad 3600 obiektów, a usługę monitoringu świadczy dla 66 000 obiektów stacjonarnych i 13 000 pojazdów. Wśród klientów Grupy Seris Konsalnet można znaleźć największe sieci handlowe, banki, przedsiębiorstwa użyteczności publicznej, obiekty strategiczne, firmy przemysłowe oraz jednostki wojskowe. Firma posiada zaawansowane zaplecze technologiczne: centralną stację monitorowania alarmów, systemy informatyczne oraz największy w Polsce dział projektowy. W skład Grupy wchodzi również spółka Seris Konsalnet Cleaning, oferująca usługi profesjonalnego utrzymania czystości dla firm.

Wszelkie materiały promocyjno-reklamowe mają charakter wyłącznie informacyjny i nie stanowią one podstawy do wzięcia udziału w Promocji, w szczególności nie są ofertą w rozumieniu art. 66 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. 2020, poz. 1740 z późn. zm.).