Czy transformacja energetyczna przyczyniła się do blackoutu w Hiszpanii i Portugalii? OZE (jeszcze) nie pomoże?

Hiszpania, Portugalia, Andora oraz część południowo-zachodniej Francji pogrążyły się w niespodziewanym blackoutcie. Miliony mieszkańców zostały pozbawione dostępu do prądu, komunikacja została sparaliżowana, a systemy miejskie i transportowe — unieruchomione. Choć oficjalne komunikaty operatorów sieci wskazują na rzadkie zjawisko atmosferyczne oraz awarię infrastruktury jako główne przyczyny, coraz więcej ekspertów zwraca uwagę na głębszy problem: czy szybkie odejście od węgla i dynamiczna transformacja energetyczna mogły zwiększyć podatność sieci energetycznych na awarie?

Co naprawdę wydarzyło się 28 kwietnia?

Według wstępnych raportów, blackout rozpoczął się o 12:33 czasu lokalnego. Portugalski operator sieci REN poinformował, że głównym powodem był „niespotykany efekt atmosferyczny”, który wpłynął na synchronizację europejskich sieci przesyłowych. Dodatkowo pożar w południowej Francji doprowadził do uszkodzenia jednej z głównych linii wysokiego napięcia, co wywołało efekt domina w regionie.

Jednak pytanie brzmi: czy same warunki atmosferyczne wystarczyłyby, aby doprowadzić do tak dużej awarii? Czy też systemy energetyczne, coraz bardziej uzależnione od zmiennych źródeł odnawialnych, są dziś mniej odporne niż przed laty?

Transformacja energetyczna — szansa czy ryzyko?

W ostatnich latach Hiszpania i Portugalia stały się liderami zielonej transformacji energetycznej w Europie:

• Portugalia już w 2021 roku zamknęła swoją ostatnią elektrownię węglową, stając się pierwszym krajem UE bez węgla w miksie energetycznym.
• Hiszpania zadeklarowała, że do 2030 roku ponad 81% energii będzie pochodzić ze źródeł odnawialnych — głównie wiatru i słońca. Równocześnie zapowiedziano stopniowe zamknięcie elektrowni jądrowych.

To imponujące osiągnięcia w kontekście walki ze zmianami klimatu. Jednak szybka rezygnacja z tzw. źródeł konwencjonalnych (węgiel, gaz, atom) bez zapewnienia odpowiednich rezerw energetycznych i magazynowania energii zwiększa ryzyko niestabilności sieci.

Dlaczego OZE są trudne do zarządzania?

Odnawialne źródła energii, choć przyjazne środowisku, mają jedną podstawową wadę: są zależne od pogody. Wiatr i słońce dostarczają prąd w sposób nieprzewidywalny i nieregularny. Gdy wiatr ustaje albo niebo zasnuwają chmury, produkcja energii gwałtownie spada.

W tradycyjnych systemach elektroenergetycznych funkcję “bufora” pełniły elektrownie węglowe i gazowe, które mogły szybko dostosować produkcję do zmieniającego się zapotrzebowania. Bez ich wsparcia, stabilność sieci w krajach takich jak Hiszpania i Portugalia zależy teraz od:

• * połączeń międzysystemowych z innymi krajami,
• * magazynów energii (których wciąż jest za mało),
• * elastycznego zarządzania popytem (co wymaga inteligentnych sieci).

Gdy jedno z tych ogniw zawiedzie — np. w wyniku uszkodzenia linii wysokiego napięcia, jak w kwietniu — system może załamać się w ciągu sekund.

Susza i spadek produkcji wodnej

Kolejnym czynnikiem ryzyka jest zmieniający się klimat. W Portugalii duża część odnawialnej energii pochodzi z hydroelektrowni. Jednak od 2022 roku kraj zmaga się z najgorszą suszą od dekad, co znacząco ograniczyło produkcję wodną.

W efekcie Portugalia była zmuszona importować więcej energii z Hiszpanii, w tym energii pochodzącej z tradycyjnych elektrowni węglowych. Taka zależność od sąsiadów dodatkowo zwiększa presję na sieć przesyłową — sieć, która, jak pokazały wydarzenia z kwietnia, nie zawsze wytrzymuje skrajne warunki.

Czy tylko Hiszpania i Portugalia są zagrożone?

Nie. Podobne wyzwania stoją dziś przed całą Europą. Transformacja energetyczna postępuje, ale w wielu krajach brakuje infrastruktury niezbędnej do zapewnienia stabilności:

• * Brakuje dużych magazynów energii, które mogłyby gromadzić nadmiar prądu z wiatru i słońca.
• * Sieci przesyłowe są często przestarzałe i niedostosowane do rozproszonej produkcji energii.
• * Systemy zarządzania popytem są w powijakach.
• * Elektrownie rezerwowe są likwidowane szybciej, niż rośnie udział OZE.

Eksperci ostrzegają, że bez poważnych inwestycji w sieci i magazyny, Europę mogą w przyszłości czekać coraz częstsze blackouty — zwłaszcza podczas ekstremalnych zjawisk pogodowych, które stają się coraz bardziej powszechne.

Co można zrobić, aby uniknąć kolejnych blackoutów?

• * Budowa dużych magazynów energii (baterie przemysłowe, elektrownie szczytowo-pompowe)
• * Modernizacja sieci przesyłowych i budowa nowych połączeń między krajami
• * Rozwój inteligentnych sieci (smart grid), które elastycznie reagują na zmiany popytu i podaży
• * Utrzymanie części rezerwowych elektrowni gazowych jako zabezpieczenia w kryzysowych sytuacjach
• * Tworzenie planów awaryjnych i edukacja społeczeństwa, jak reagować na dłuższe przerwy w dostawie prądu

Blackout w Hiszpanii i Portugalii nie był spowodowany wyłącznie „zieloną transformacją”, ale pewna podatność systemów energetycznych wynikająca z szybkiego odejścia od paliw kopalnych i niewystarczającej modernizacji infrastruktury odegrała istotną rolę.

Transformacja energetyczna jest konieczna dla walki ze zmianami klimatu. Ale musi być prowadzona w sposób rozważny i odpowiedzialny, aby nie narażać bezpieczeństwa energetycznego mieszkańców. Inaczej, w przyszłości blackouty mogą stać się nie wyjątkiem, lecz nową rzeczywistością.

Jesteśmy na  Google News. Dołącz do nas i śledź  Silesion.pl  codziennie. Obserwuj Silesion.pl!

Wszelkie materiały promocyjno-reklamowe mają charakter wyłącznie informacyjny i nie stanowią one podstawy do wzięcia udziału w Promocji, w szczególności nie są ofertą w rozumieniu art. 66 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. 2020, poz. 1740 z późn. zm.).