Artykuł 4 NATO – co oznacza i kiedy jest uruchamiany?

Artykuł 4 Traktatu Północnoatlantyckiego to zapis regulujący sytuacje, w których państwa należące do Sojuszu Północnoatlantyckiego uznają, że ich bezpieczeństwo, integralność terytorialna albo niezależność polityczna jest zagrożona. Nie wprowadza on jeszcze automatycznych działań wojskowych, ale zobowiązuje wszystkie kraje członkowskie do przeprowadzenia konsultacji w Radzie Północnoatlantyckiej. W praktyce oznacza to rozpoczęcie procesu wspólnej analizy sytuacji i uzgodnienie możliwych kroków, które mają na celu ochronę sojuszników.

Treść artykułu i cel jego istnienia

Zapis jest wyjątkowo krótki, ale posiada duże znaczenie polityczne. Zawiera jasne sformułowanie, że każde państwo może zwrócić się o pilne konsultacje, gdy odczuwa zagrożenie. Dzięki temu NATO działa nie tylko jako sojusz obronny, ale również jako forum konsultacyjne. Artykuł 4 wzmacnia wzajemne zaufanie i daje członkom poczucie, że nawet w sytuacjach niepewności nie pozostają same.

W odróżnieniu od Artykułu 5, który zakłada zbiorową odpowiedź na zbrojny atak, Artykuł 4 skupia się na wczesnym reagowaniu. Może więc dotyczyć zarówno działań militarnych prowadzonych w sąsiedztwie granic, jak i działań hybrydowych, presji migracyjnej czy cyberataków.

Kiedy państwa powoływały się na Artykuł 4?

W historii NATO Artykuł 4 był wielokrotnie przywoływany. Najczęściej korzystała z niego Turcja, powołując się na sytuację w Syrii i destabilizację Bliskiego Wschodu. W 2012 roku, po ostrzale tureckiego terytorium z terenu Syrii, Ankara oficjalnie wystąpiła o uruchomienie konsultacji. W rezultacie NATO wzmocniło obronę przeciwlotniczą Turcji poprzez rozmieszczenie systemów rakietowych.

W lutym 2022 roku do artykułu odwołały się również Polska, Litwa, Łotwa i Estonia, kiedy Rosja rozpoczęła pełnoskalową inwazję na Ukrainę. Wówczas Rada Północnoatlantycka zebrała się w trybie pilnym, aby omówić konsekwencje wojny i wzmocnić obecność sił sojuszniczych w regionie wschodniej flanki.

Znaczenie polityczne i praktyczne

Artykuł 4 pełni rolę sygnału ostrzegawczego. Państwo, które się na niego powołuje, wskazuje, że ma poważne wątpliwości co do bezpieczeństwa na swoim terytorium. Dla opinii publicznej i społeczności międzynarodowej stanowi to jasny sygnał, że sytuacja wymaga natychmiastowej reakcji.

Z punktu widzenia samego NATO, uruchomienie artykułu jest narzędziem do utrzymania jedności sojuszników. Każde państwo zyskuje możliwość wniesienia sprawy na najwyższy szczebel, a wszyscy pozostali członkowie muszą odnieść się do przedstawionych zagrożeń.

W praktyce konsultacje mogą zakończyć się różnymi działaniami: przyjęciem wspólnych deklaracji, wzmocnieniem obecności wojskowej na granicach, a także przygotowaniem dalszych kroków, które w skrajnych przypadkach mogą prowadzić do użycia Artykułu 5.

Różnica między Artykułem 4 a Artykułem 5

Często oba artykuły są ze sobą mylone. Artykuł 4 dotyczy przede wszystkim rozmów i wymiany informacji, natomiast Artykuł 5 jest klauzulą kolektywnej obrony, czyli podstawą do użycia sił zbrojnych sojuszu w przypadku bezpośredniego ataku. Można więc powiedzieć, że Artykuł 4 ma charakter ostrzegawczy i prewencyjny, a Artykuł 5 jest mechanizmem obronnym uruchamianym w kryzysie ostatecznym.

Dlaczego zapis jest aktualny dziś?

Współczesne zagrożenia różnią się od tych, które istniały w momencie powstania NATO w 1949 roku. Organizacja musi reagować nie tylko na klasyczne konflikty zbrojne, ale też na działania hybrydowe, kampanie dezinformacyjne czy presję migracyjną wykorzystywaną jako narzędzie polityczne. Artykuł 4 daje państwom sojuszniczym możliwość szybkiego podjęcia rozmów w sytuacjach, które nie zawsze spełniają warunki formalne ataku, ale w oczywisty sposób wpływają na poczucie zagrożenia.

To sprawia, że artykuł utrzymuje swoją praktyczność i jest jednym z kluczowych elementów bezpieczeństwa zbiorowego w ramach NATO.

Jesteśmy na  Google News. Dołącz do nas i śledź  Silesion.pl  codziennie. Obserwuj Silesion.pl!

Wszelkie materiały promocyjno-reklamowe mają charakter wyłącznie informacyjny i nie stanowią one podstawy do wzięcia udziału w Promocji, w szczególności nie są ofertą w rozumieniu art. 66 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. 2020, poz. 1740 z późn. zm.).

O autorze