Zarząd Transportu Metropolitalnego (ZTM) czyli największy organizator komunikacji miejskiej w Polsce

Zarząd Transportu Metropolitalnego (ZTM) w Katowicach stanowi najważniejszą jednostką organizacyjną odpowiedzialną za transport publiczny w Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. Ta pionierska instytucja, będąca największym organizatorem komunikacji miejskiej w Polsce, odgrywa kluczową rolę w życiu ponad 2,3 miliona mieszkańców regionu, zapewniając codziennie sprawne funkcjonowanie jednej z najbardziej rozległych sieci transportowych w kraju.

Historia i geneza powstania

Kontekst historyczny Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii

Aby w pełni zrozumieć znaczenie i zakres działania ZTM, niezbędne jest przeanalizowanie kontekstu jego powstania w ramach Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. Starania o utworzenie metropolii w centrum województwa śląskiego trwały niemal dwie dekady, począwszy od początku transformacji ustrojowej w latach 90. XX wieku.

Kluczowym etapem na drodze do powstania metropolii było utworzenie w 2006 roku Górnośląskiego Związku Metropolitalnego, w którego skład weszło 14 największych miast konurbacji śląskiej. Ta inicjatywa samorządowa stworzyła podwaliny pod budowę silnego ośrodka metropolitalnego i udowodniła, że współpraca międzygminna przynosi wymierne korzyści dla mieszkańców.

Proces legislacyjny i powstanie GZM

Projekt ustawy o związku metropolitalnym w województwie śląskim trafił do Sejmu 10 stycznia 2017 roku. Po przejściu przez obie izby parlamentu, ustawa została podpisana przez Prezydenta RP 4 kwietnia 2017 roku – data ta przeszła do historii jako moment prawnego powołania do życia pierwszej metropolii w Polsce.

29 czerwca 2017 roku Rada Ministrów wydała rozporządzenie w sprawie utworzenia związku metropolitalnego pod nazwą „Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia”, które weszło w życie 1 lipca 2017 roku. Metropolia rozpoczęła realizację ustawowych zadań 1 stycznia 2018 roku, stając się unikalnym w skali kraju podmiotem samorządowym o szczególnych kompetencjach.

Utworzenie Zarządu Transportu Metropolitalnego

Zarząd Transportu Metropolitalnego został powołany uchwałą nr III/16/2017 Zgromadzenia Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii z dnia 22 listopada 2017 roku. Oficjalnie jednostka rozpoczęła działalność 1 stycznia 2018 roku, przygotowując się do przejęcia zadań od trzech dotychczasowych organizatorów transportu publicznego funkcjonujących na terenie regionu.

Proces integracji był niezwykle złożony, gdyż wymagał połączenia trzech niezależnych systemów: Komunikacyjnego Związku Komunalnego Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (KZK GOP), Międzygminnego Związku Komunikacji Pasażerskiej w Tarnowskich Górach (MZKP) oraz Miejskiego Zarządu Komunikacji w Tychach (MZK Tychy). Faktyczne przejęcie zadań organizacyjnych nastąpiło 1 stycznia 2019 roku, gdy ZTM stał się jedynym organizatorem transportu publicznego w ramach GZM.

Struktura organizacyjna i kadra kierownicza

Kierownictwo ZTM

Na czele Zarządu Transportu Metropolitalnego stoi Michał Wadowski, który objął obowiązki dyrektora w marcu 2025 roku, a następnie został oficjalnie zatrudniony na to stanowisko po rozstrzygnięciu konkursu w lipcu 2025 roku. Wadowski posiada bogate doświadczenie w pracy na rzecz instytucji samorządowych, w tym w strukturach Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, co przekłada się na głęboką znajomość mechanizmów działania metropolii i tworzących ją gmin.

Zespół kierowniczy ZTM składa się również z dwóch zastępców dyrektora:

• Adam Sujkowski – zastępca dyrektora ds. kontrolingu, który od sierpnia 2021 roku kieruje pracami związanymi z Wydziałami Statystyki Transportowej, Analiz i Budżetowania oraz Kontroli Wewnętrznej
• Wojciech Trzewik – zastępca dyrektora ds. zarządzania operacyjnego

Struktura organizacyjna

ZTM funkcjonuje jako jednostka budżetowa Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, nieposiadająca osobowości prawnej. Organizacja składa się z kilku pionów odpowiedzialnych za różne aspekty funkcjonowania transportu publicznego:

1. Pion Administracyjny – zajmuje się sprawami kadrowymi, organizacyjnymi i administracyjnymi
2. Pion Finansowy – odpowiada za gospodarkę finansową i budżetową
3. Pion Przewozów – nadzoruje organizację i koordynację usług przewozowych
4. Pion Kontrolingu – prowadzi analizy statystyczne, budżetowanie i kontrolę wewnętrzną
5. Pion Handlowy – zarządza sprzedażą biletów i obsługą pasażerów
6. Pion Zarządzania Operacyjnego – koordynuje bieżące operacje transportowe

Siedziba ZTM mieści się przy ulicy Barbary 21A w Katowicach, z częścią wydziałów zlokalizowaną w budynku OPAL przy ulicy Barbary 21. Zatrudnienie w organizacji systematycznie rośnie – z 8,75 etatów na koniec 2017 roku do prawie 293 pełnozatrudnionych na początku 2021 roku.

Obszar działania i zakres usług

Zasięg terytorialny

ZTM obsługuje teren obejmujący ponad 50 miast i gmin, łącząc najważniejsze ośrodki województwa śląskiego w ramach Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. Obszar działania obejmuje wszystkie 41 gmin wchodzących w skład GZM, w tym:

• 13 miast na prawach powiatu: Bytom, Chorzów, Dąbrowa Górnicza, Gliwice, Katowice, Mysłowice, Piekary Śląskie, Ruda Śląska, Siemianowice Śląskie, Sosnowiec, Świętochłowice, Tarnowskie Góry, Tychy
• 13 miast: Będzin, Bieruń, Czeladź, Knurów, Lędziny, Łaziska Górne, Mikołów, Radzionków, Siewierz, Sławków, Wojkowice, Wyry, Zbrosławice
• 15 gmin: Bobrowniki, Bojszowy, Chełm Śląski, Gierałtowice, Imielin, Kobiór, Mierzęcice, Ożarowice, Pilchowice, Psary, Pyskowice, Rudziniec, Sośnicowice, Wyry

Łączna powierzchnia obsługiwanego obszaru wynosi 2,5 tys. km², na którym mieszka 2,3 miliona mieszkańców.

Parametry operacyjne systemu

ZTM zarządza jedną z największych sieci komunikacji miejskiej w Polsce, obejmującą:

• Ponad 500 linii komunikacyjnych obsługujących różne rodzaje połączeń
• Prawie 7 tys. przystanków rozmieszczonych na całym obszarze metropolii
• Blisko 1700 pojazdów kursujących codziennie pod szyldem Transport GZM
• Ponad 100 milionów kilometrów rocznie pokonywanych przez wszystkie pojazdy

Rodzaje oferowanych usług transportowych

ZTM oferuje zintegrowany system transportu publicznego obejmujący trzy główne podsystemy:

Transport autobusowy stanowi trzon systemu, obejmując:

• Linie miejskie obsługujące poszczególne gminy
• Linie metropolitalne łączące różne miasta i gminy
• Linie ekspresowe zapewniające szybkie połączenia na dłuższych trasach
• Linie minibusowe obsługujące obszary o niższej gęstości zaludnienia
• Linie nocne zapewniające komunikację w godzinach nocnych

Transport tramwajowy funkcjonuje głównie w centralnej części metropolii, łącząc między sobą największe miasta konurbacji śląskiej. Sieć tramwajowa stanowi kręgosłup transportu szynowego na powierzchni ziemi.

Transport trolejbusowy obsługuje przede wszystkim Tychy i okolice, stanowiąc ekologiczną alternatywę dla transportu autobusowego w wybranych korytarzach komunikacyjnych.

Innowacje technologiczne i projekty rozwojowe

System Dynamicznej Informacji Pasażerskiej (SDIP)

Jednym z najważniejszych projektów technologicznych realizowanych przez ZTM jest budowa kompleksowego Systemu Dynamicznej Informacji Pasażerskiej. System integruje 56 miast i gmin, 460 linii komunikacyjnych, 7000 przystanków, 532 tablice z informacją pasażerską oraz 1500 pojazdów.

Projekt SDIP obejmuje instalację nowoczesnych elektronicznych tablic informacyjnych przy przystankach, które wyświetlają rzeczywiste czasy przyjazdu autobusów, tramwajów i trolejbusów. Tablice charakteryzują się:

• Dwustronnymi wyświetlaczami umożliwiającymi odczyt informacji z obu stron
• V-kształtną konstrukcją poprawiającą czytelność wyświetlanych informacji
• Zintegrowanymi kamerami służącymi bezpieczeństwu i identyfikacji wandali
• Wysoką jakością matryc LED o jasności powyżej 5000 cd/m²

Koszt całego projektu wynosi około 40 milionów złotych, a docelowo system obejmie ponad 500 urządzeń we wszystkich gminach GZM.

Solarne automaty biletowe – największy system w Polsce

ZTM zrealizował pierwszy w Polsce i jeden z największych w Europie projekt instalacji solarnych automatów biletowych. System składa się ze 132 urządzeń zainstalowanych we wszystkich 41 gminach GZM, co czyni go największym tego typu systemem w kraju.

Kluczowe charakterystyki solarnych biletomatów:

• Zasilanie wyłącznie energią słoneczną z akumulatorami umożliwiającymi pracę przez całą dobę
• Pełna funkcjonalność obejmująca sprzedaż wszystkich biletów z taryfy Transport GZM
• Różne formy płatności: karta płatnicza, bilon, BLIK, środki z konta Transport GZM
• Dostępność dla osób niepełnosprawnych z odpowiednio umieszczonymi elementami obsługowymi
• Tryb kontrastowy dla osób z zaburzeniami wzroku

Całkowity koszt projektu wynosi około 13 milionów złotych, z czego ponad 4,7 miliona złotych stanowi dofinansowanie z rządowego funduszu Polski Ład. Roczne oszczędności na kosztach energii elektrycznej mogą sięgać nawet 250 tysięcy złotych.

Aplikacja mobilna Transport GZM

ZTM opracował nowoczesną aplikację mobilną Transport GZM, która jest dostępna w sklepach Google Play i App Store. Aplikacja została zaprojektowana jako kompleksowe narzędzie dla pasażerów, oferujące:

Funkcje podstawowe:

• Założenie konta bez wizyty w Punkcie Obsługi Pasażera
• Zakup wszystkich biletów z taryfy, w tym długookresowych i pakietowych
• Planowanie podróży z wykorzystaniem rzeczywistych rozkładów jazdy
• Śledzenie do 5 wirtualnych tablic przystankowych
• System Start/Stop z automatycznym doborem najkorzystniejszej ceny

Funkcje zaawansowane:

• Weryfikacja konta z możliwością rezygnacji z dokumentów tożsamości podczas kontroli
• Import danych z poprzedniego systemu ŚKUP
• Różne metody uwierzytelniania (e-mail, odcisk palca, rozpoznawanie twarzy)
• Powiadomienia o upływie ważności biletów

Aplikacja cieszy się rosnącą popularnością – już prawie 46% wartości wszystkich sprzedawanych biletów pochodzi właśnie z tego kanału.

Wyniki finansowe i statystyki operacyjne

Wzrost popularności komunikacji miejskiej

Zarząd Transportu Metropolitalnego odnotowuje systematyczny wzrost zainteresowania komunikacją publiczną. W pierwszym półroczu 2025 roku sprzedano około 20,7 miliona biletów, co stanowi wzrost o ponad 6% w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku (19,4 miliona biletów).bip.metropoliagzm

Analiza wzrostu według kategorii biletów:

• Bilety Dzienne: wzrost o prawie 70% (do prawie 160 tys. sztuk)
• Metrobilety 24h: wzrost o ponad 90% (do prawie 9,5 tys. sztuk)
• Bilety długookresowe: stabilny wzrost zainteresowania

Zmieniające się nawyki pasażerów

Dane ZTM pokazują istotne zmiany w preferencjach pasażerów dotyczących kanałów zakupu biletów. Porównując pierwsze półrocze 2024 i 2025 roku, zaobserwowano:

Kanały o rosnącej popularności:

• Aplikacja Transport GZM: wzrost o około 40%
• Biletomaty: wzrost o około 37%
• Kasowniki w pojazdach: wzrost o około 11%

Kanały o malejącym znaczeniu:

• Portal internetowy: spadek o około 17%
• Kioski: spadek o około 8%

Budżet i struktura finansowa

ZTM dysponuje jednym z największych budżetów wśród organizatorów transportu publicznego w Polsce. Budżet jednostki wynosi prawie 2 miliardy złotych, co czyni organizację jedną z największych instytucji publicznych w regionie.

Struktura finansowania opiera się na:

• Składkach gmin członkowskich GZM proporcjonalnych do liczby mieszkańców i zakresu usług
• Dotacjach z budżetu Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii
• Przychodach z sprzedaży biletów stanowiących znaczący udział w finansowaniu operacyjnym
• Dofinansowaniach projektowych z funduszy krajowych i europejskich

Integracja z koleją i współpraca z innymi przewoźnikami

Współpraca z Kolejami Śląskimi i POLREGIO

Jednym z najważniejszych osiągnięć ZTM w zakresie integracji transportu publicznego jest pogłębienie współpracy z przewoźnikami kolejowymi. Od 1 marca 2024 roku wszedł w życie pilotażowy program integracji biletowej z Kolejami Śląskimi i POLREGIO.

Kluczowe elementy współpracy:

• Metrobilety uprawniające do podróży autobusami, tramwajami, trolejbusami oraz pociągami
• Wspólna taryfa eliminująca konieczność analizowania ofert różnych przewoźników
• Zintegrowane strefy obejmujące cały obszar GZM
• Pilotażowy charakter do końca 2024 roku z planami rozszerzenia

Porozumienie zostało zawarte 22 grudnia 2023 roku między GZM, Województwem Śląskim, Kolejami Śląskimi oraz POLREGIO. Dzięki tej współpracy pasażerowie zyskali dostęp do jednego biletu umożliwiającego wybór najszybszego lub najwygodniejszego połączenia bez względu na środek transportu.

System Metrorower

W ramach szerszej integracji transportu ZTM współpracuje także z systemem Metrorower – największym w Polsce systemem wypożyczalni miejskich rowerów. Posiadacze wszystkich biletów okresowych Transport GZM mogą korzystać z Metrorowerów bez dodatkowych opłat przez 60 minut dziennie.

Wyzwania i perspektywy rozwoju

Transformacja cyfrowa

ZTM znajduje się w trakcie kompleksowej transformacji cyfrowej, która obejmuje wszystkie aspekty funkcjonowania organizacji. Kluczowe elementy tego procesu to:

• Rozbudowa systemu SDIP do ponad 550 tablic informacyjnych
• Rozwój aplikacji mobilnej z nowymi funkcjonalnościami
• Cyfryzacja obsługi klienta w Punktach Obsługi Pasażera
• Integracja systemów różnych przewoźników i operatorów

Wyzwania urbanistyczne i demograficzne

ZTM musi odpowiadać na zmieniające się potrzeby metropolii charakteryzującej się:

• Złożonością urbanistyczną wynikającą z policentrycznej struktury regionu
• Różnorodnością funkcjonalną terenów od przemysłowych po mieszkaniowe
• Dynamiką demograficzną z migracjami wewnątrz metropolii
• Rosnącymi oczekiwaniami mieszkańców co do jakości i dostępności usług

Plany rozwojowe do 2030 roku

Strategiczne kierunki rozwoju ZTM wpisują się w krajową Strategię Zrównoważonego Rozwoju Transportu do 2030 roku. Priorytetowe obszary obejmują:

Zrównoważona mobilność:

• Zwiększenie udziału transportu publicznego w ogólnym podziale podróży
• Promocja elektromobilności i pojazdów niskoemisyjnych
• Integracja różnych środków transportu w ramach koncepcji MaaS (Mobility as a Service)

Innowacje technologiczne:

• Wdrażanie rozwiązań opartych na sztucznej inteligencji
• Rozwój autonomicznych systemów transportowych
• Integracja z inteligentnymi systemami miejskimi (Smart City)

Rozwój infrastrukturalny:

• Modernizacja i rozbudowa węzłów przesiadkowych
• Integracja z planowanymi inwestycjami kolejowymi
• Rozwój infrastruktury rowerowej i pieszej

Wpływ na jakość życia mieszkańców

Badania satysfakcji pasażerów

ZTM systematycznie monitoruje poziom zadowolenia pasażerów ze świadczonych usług. Wyniki badań wskazują na 92% pozytywnych ocen standardu usług, co plasuje organizację wśród liderów w zakresie jakości transportu publicznego w Polsce.

Korzyści społeczne i środowiskowe

Działalność ZTM przynosi wymierne korzyści dla mieszkańców metropolii:

• Redukcja emisji CO₂ dzięki zastąpieniu części podróży samochodowych transportem publicznym
• Poprawa dostępności do miejsc pracy, edukacji i usług
• Integracja społeczna poprzez łączenie różnych obszarów metropolii
• Rozwój gospodarczy dzięki lepszej mobilności siły roboczej

Rola w rozwoju regionalnym

ZTM odgrywa kluczową rolę w procesach metropolitalnych, przyczyniając się do:

• Wzmocnienia spójności 41 gmin członkowskich GZM
• Zwiększenia konkurencyjności regionu w skali krajowej i europejskiej
• Realizacji celów zrównoważonego rozwoju zgodnie z politykami UE
• Budowania tożsamości metropolitalnej wśród mieszkańców

Zarząd Transportu Metropolitalnego stanowi unikatową w skali Polski instytucję, która w ciągu kilku lat działalności stała się wzorem dla innych organizatorów transportu publicznego. Dzięki innowacyjnemu podejściu do integracji systemów transportowych, zaawansowanym rozwiązaniom technologicznym i strategicznej współpracy z różnymi podmiotami, ZTM skutecznie realizuje misję zapewnienia mieszkańcom Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii nowoczesnego, efektywnego i zrównoważonego transportu publicznego.

Organizacja dowodzi, że możliwa jest skuteczna transformacja fragmentarycznego systemu komunikacji miejskiej w spójną, zintegrowaną sieć metropolitalną. Projekty takie jak solarne biletomaty, system SDIP czy aplikacja mobilna Transport GZM pokazują, że innowacje technologiczne mogą znacząco poprawić komfort podróżowania i zwiększyć atrakcyjność transportu publicznego.

Wyzwania stojące przed ZTM, związane z dynamicznym rozwojem metropolii, rosnącymi oczekiwaniami mieszkańców i koniecznością adaptacji do zmian technologicznych, wymagają dalszych inwestycji w innowacje i współpracę międzysektorową. Dotychczasowe osiągnięcia oraz ambitne plany rozwojowe pozwalają jednak z optymizmem patrzeć na przyszłość transportu publicznego w Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, która może stać się modelem dla innych regionów metropolitalnych w Polsce i Europie.

Jesteśmy na  Google News. Dołącz do nas i śledź  Silesion.pl  codziennie. Obserwuj Silesion.pl!

Wszelkie materiały promocyjno-reklamowe mają charakter wyłącznie informacyjny i nie stanowią one podstawy do wzięcia udziału w Promocji, w szczególności nie są ofertą w rozumieniu art. 66 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. 2020, poz. 1740 z późn. zm.).

O autorze