System kaucyjny w Niemczech – zasady, stawki i wnioski dla polskiego rynku

W Niemczech działa dojrzały system kaucyjny obejmujący większość opakowań po napojach jednorazowych i wielokrotnego użytku. Mechanizm ten wykorzystuje gęstą sieć automatów zwrotnych w sklepach oraz centralne rozliczanie przez Deutsche Pfandsystem GmbH (DPG). Kluczowe elementy to jednolite oznaczenia, proste zasady naliczania kaucji i powszechny obowiązek przyjmowania opakowań, co przekłada się na bardzo wysokie wskaźniki zwrotu.

Jakie opakowania obejmuje system?

System obejmuje butelki plastikowe (PET) i puszki metalowe w systemie jednorazowym (Einweg) oraz butelki szklane i plastikowe wielokrotnego użytku (Mehrweg). W praktyce zdecydowana większość napojów na półce jest objęta kaucją. Opakowania muszą posiadać czytelny kod kreskowy oraz oznaczenia systemowe, aby zostały przyjęte przez automat lub kasę.

Stawki kaucji i sposób rozliczenia

Wysokość kaucji zależy od typu opakowania:

• 0,25 euro – standardowa stawka dla opakowań jednorazowych (PET, puszki),
• 0,08–0,15 euro – dla opakowań wielokrotnego użytku (w zależności od formatu i umów handlowych).

Kaucja jest doliczana przy kasie i zwracana po oddaniu opakowania. Zwrot możliwy jest bez paragonu, co upraszcza proces dla konsumentów i przyspiesza obsługę.

Gdzie oddać opakowania?

Automaty zwrotne stoją w większości supermarketów i dyskontów. Sklepy przyjmują opakowania marek dostępnych na rynku niemieckim, a część sieci akceptuje szerzej – zgodnie z umowami z DPG. Po weryfikacji urządzenie wystawia voucher do realizacji przy kasie; niektóre sklepy umożliwiają przekazanie kaucji na darowiznę.

Praktyka działania i efekty

Niemiecki model wyróżnia:

• powszechność punktów zwrotu,
• jednolite standardy oznaczania i skanowania,
• centralne rozliczanie z jasnymi zasadami ewidencji.

Efektem jest bardzo wysoki poziom zwrotu i stabilne dostawy surowców do recyklingu. Model stał się punktem odniesienia dla innych państw, w tym dla Polski, która od 2025 r. wdraża własny system.

Wnioski dla polskiego systemu

Najważniejsze lekcje z Niemiec to: zapewnienie jednolitych oznaczeń, dostępność urządzeń w sklepach o dużym ruchu, brak wymogu paragonu oraz jasne reguły rozliczeń między operatorami, detalistami i producentami. W połączeniu z kampanią informacyjną przekłada się to na trwałą zmianę nawyków zakupowych.

System kaucyjny w Norwegii – organizacja branżowa i dostępność punktów zwrotu

Norwegia prowadzi system kaucyjny oparty na jednym operatorze branżowym – Infinitum AS – współtworzonym przez producentów napojów i sieci handlowe. Rozwiązanie kładzie nacisk na prostotę zasad, wysoką dostępność automatów i szybkie rozliczenia, co przekłada się na wysoki poziom zwrotów butelek PET i puszek aluminiowych.

Zakres opakowań i wymogi techniczne

System obejmuje butelki plastikowe i puszki w popularnych formatach. Każde opakowanie musi mieć czytelny kod kreskowy powiązany z bazą operatora oraz spełniać kryteria czystości i kształtu. W praktyce konsumenci oddają opakowania w stanie niezgniecionym lub lekko spłaszczonym – zgodnie z instrukcją danego automatu.

Stawki kaucji i mechanizm wypłaty

Kaucja jest zależna od pojemności:

• 2 NOK – opakowania do 0,5 l,
• 3 NOK – opakowania powyżej 0,5 l.

Po oddaniu opakowania klient otrzymuje bon do realizacji przy kasie lub – w wybranych sieciach – przelew kaucji na kartę płatniczą lub aplikację lojalnościową. Rozwiązanie to ogranicza kolejki i ułatwia rozliczenie większych zwrotów.

Sieć punktów i rola detalistów

Automaty zwrotne znajdują się w sklepach spożywczych na terenie całego kraju, w tym w mniejszych miejscowościach. Choć część małych sklepów formalnie może przystępować dobrowolnie, praktyka rynkowa sprawia, że większość placówek przyjmuje opakowania. Operator zapewnia serwis techniczny i logistykę odbioru, co odciąża sprzedawców.

Edukacja i przejrzystość

Norweski system od lat stawia na jasny przekaz konsumencki: jednolita ikonografia, proste instrukcje na automatach i spójne kampanie informacyjne. To, wraz z łatwym dostępem do punktów, buduje przyzwyczajenie do oddawania opakowań przy codziennych zakupach.

Wnioski dla Polski

Atuty Norwegii to integracja operatora z branżą, zautomatyzowane rozliczenia oraz opcje bezgotówkowego zwrotu kaucji. W polskich realiach te rozwiązania mogą ułatwić wdrożenie w sklepach o różnej skali, szczególnie tam, gdzie liczy się szybka obsługa i ograniczenie kosztów personelu.

System kaucyjny na Litwie – prosta stawka i szybki wzrost zwrotów

Na Litwie Deposit Return System działa od 2016 r. i jest zarządzany przez USAD (Užstato Sistemos Administratorius) – organizację non-profit powołaną przez producentów i detalistów. System znany jest z jednej, prostej stawki kaucji i szerokiej sieci punktów, co w krótkim czasie przełożyło się na bardzo wysoki poziom zwrotów.

Jakie opakowania są objęte?

System obejmuje butelki PET, puszki metalowe oraz butelki szklane jednorazowe. Kluczowe wymagania przy zwrocie to czytelny kod kreskowy, brak nadmiernych uszkodzeń oraz zachowanie podstawowego kształtu. W praktyce konsumenci oddają opakowania po prostym przepłukaniu i bez zrywania etykiet.

Stawka kaucji i proces zwrotu

Na Litwie obowiązuje jednolita kaucja 0,10 euro bez względu na materiał opakowania i jego pojemność w przewidzianych widełkach. Po oddaniu opakowania automat lub punkt kasowy wystawia bon na zakupy bądź realizuje zwrot w gotówce – zależnie od polityki sklepu. Brak wymogu paragonu znacząco ułatwia proces.

Sieć urządzeń i organizacja odbioru

Butelkomaty stoją w marketach, dyskontach i wybranych mniejszych sklepach. USAD koordynuje logistykę odbioru i recyklingu, prowadzi także kampanie informacyjne wyjaśniające zasady działania i miejsca zwrotu. Dzięki jednolitym oznaczeniom konsumenci łatwo rozpoznają, które produkty są objęte kaucją.

Efekty i akceptacja społeczna

Prosta stawka 0,10 euro i szeroka dostępność punktów zwrotu przyniosły szybki wzrost zwrotów do poziomu przekraczającego 90% po krótkim okresie działania systemu. Ograniczono też zaśmiecanie przestrzeni publicznej opakowaniami po napojach, a strumień surowców do recyklingu stał się bardziej przewidywalny.

Wnioski dla Polski

Model litewski pokazuje siłę prostych reguł: jedna stawka, jednolite oznaczenia i czytelna informacja. To sprzyja nawykowi zwrotu wśród konsumentów i ułatwia wdrożenie w różnych typach sklepów. W polskim systemie warto wzmacniać spójność komunikacji i dbać o gęstą sieć punktów od samego startu.

Podsumowanie porównawcze – punkty wspólne i różnice względem Polski

Polska od 1 października 2025 roku uruchamia system kaucyjny obejmujący butelki PET do 3 l, puszki metalowe do 1 l oraz butelki szklane wielokrotnego użytku do 1,5 l. Kaucje wyniosą 0,50 zł (PET i puszki) oraz 1,00 zł (szkło wielokrotne). W odróżnieniu od Niemiec, Norwegii i Litwy, polski model przewiduje wielu operatorów, a sklepy powyżej 200 m² będą miały obowiązek przyjmowania opakowań. Kluczowe podobieństwa to brak wymogu paragonu, wykorzystanie automatów zwrotnych i dążenie do wysokich poziomów selektywnej zbiórki zgodnie z wymogami UE.

Jesteśmy na  Google News. Dołącz do nas i śledź  Silesion.pl  codziennie. Obserwuj Silesion.pl!

Wszelkie materiały promocyjno-reklamowe mają charakter wyłącznie informacyjny i nie stanowią one podstawy do wzięcia udziału w Promocji, w szczególności nie są ofertą w rozumieniu art. 66 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. 2020, poz. 1740 z późn. zm.).

O autorze