Nagrodzona piosenka o Szaberplacu na Załężu na festiwalu w Opolu 1983
Szaberplac w Katowicach, nazywany także Czarnym Rynkiem, był w latach 80. i 90. jednym z najbardziej rozpoznawalnych targowisk na Śląsku. To właśnie to miejsce stało się inspiracją dla utworu „Czarny Rynek” zespołu Poziom 600, który w 1983 roku zdobył trzecie miejsce w konkursie „Promocje” podczas Krajowego Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu. Piosenka opowiadała o realiach handlu w szarej strefie, nielegalnych transakcjach i atmosferze, która wówczas przyciągała tysiące ludzi. Szaberplac nie był tylko bazarem – pełnił też rolę społecznego forum i przez lata pozostawał symbolem przedsiębiorczości w czasach ograniczonego dostępu do dóbr.
Szaberplac – serce czarnego rynku w Katowicach
Targowisko znajdowało się na katowickim Załężu, w rejonie ulic Gliwickiej i Bocheńskiego. W latach 80. stało się wyjątkowym miejscem wymiany towarów, które w normalnym obiegu były niedostępne lub bardzo trudne do zdobycia. Dżinsy, kasety magnetofonowe, płyty winylowe, sprzęt elektroniczny czy zagraniczne kosmetyki cieszyły się ogromnym zainteresowaniem mieszkańców Śląska i okolic.
Szaberplac funkcjonował w warunkach nieustannej kontroli państwa. Obecność milicji i częste naloty były codziennością, jednak nie zniechęcały ani kupców, ani odwiedzających. Miejsce to miało specyficzną atmosferę – z jednej strony ryzyko, z drugiej niepowtarzalną możliwość obcowania z kulturą i stylem życia Zachodu, niedostępnym w systemie gospodarki centralnie planowanej.
Piosenka Poziomu 600 – muzyczna kronika epoki
Grupa Poziom 600 powstała w 1980 roku w Wodzisławiu Śląskim. Zespół poruszał w swojej twórczości tematykę bliską codziennemu życiu, często z humorem, ale także z refleksją nad realiami tamtych czasów. Utwór „Czarny Rynek” został napisany około roku przed festiwalem w Opolu, gdzie publiczność i jury po raz pierwszy zobaczyły go w szerszym kontekście.
Tekst piosenki opowiadał o podróży pociągiem do Katowic i o tym, co czekało młodych ludzi na bazarze. Muzycy pokazali w nim świat atrakcyjny, ale jednocześnie pełen ryzyka – świat, w którym legalność ustępowała miejsca konieczności i pragnieniu posiadania czegoś wyjątkowego. W latach 80. „Czarny Rynek” stał się nie tylko przebojem, lecz także swoistą kroniką społeczną.
Czarny obrót towarami jako „okno na świat”
Szaberplac odgrywał szczególną rolę w okresie, gdy dostęp do dóbr konsumpcyjnych w Polsce był mocno ograniczony. Młodzież przyjeżdżała tam, aby zobaczyć kolorowe ubrania, posłuchać muzyki z Zachodu czy kupić płytę ulubionego zespołu. Dla wielu osób był to pierwszy kontakt z kulturą spoza granic PRL.
Na targowisku łatwo można było spotkać wymianę walut, zakup sprzętu audio czy poszukiwania modnych ubrań, które dla kolejnych pokoleń stały się symbolem wolności i odmienności od codziennej szarości. Szaberplac stał się więc przestrzenią kulturowej wymiany, w której zderzała się oficjalna rzeczywistość i nielegalna gospodarka.
Nowa dynamika po transformacji
Po roku 1989, w okresie przemian ustrojowych i gospodarczych, czarny rynek w Katowicach wszedł w nową fazę. Towary zaczęły napływać masowo z Zachodu, a handlarze szybko zareagowali na zmieniające się potrzeby klientów. Obok oryginalnych produktów pojawiały się także podróbki znanych marek.
Można było tam kupić niemal wszystko: elektronikę, ubrania, artykuły spożywcze. Szaberplac był przy tym nie tylko miejscem handlu, ale także spotkań, rozmów i wymiany informacji. W okresie przełomu gospodarczego stał się miejscem utrzymania dla wielu osób.
Schyłek dawnego targowiska
Na początku XXI wieku sytuacja zaczęła się zmieniać. Rozwój dużych centrów handlowych, rosnąca świadomość konsumentów oraz wprowadzone regulacje prawne osłabiły znaczenie szaberplacu. Stopniowo tracił on klientów, aż w końcu jego działalność zanikła.
Poziom 600 – “Czarny rynek” Opole 83
Pociąg osobowy z Opola do Katowic,
wjedzie na tor przy peronie drugim.
Powtarzam: Pociąg osobowy z Opola do Katowic,
wjedzie na tor przy peronie drugim.
Zwrotka 1
Osobowym tym o siódmej, ruszasz w wielki świat,
I nikt w domu o tym nie wie, nawet własny brat.
Osobowym tym o siódmej, ruszasz w wielki świat,
Ciebie zmieli, życie zmieni,
Cel podróży znasz.
Refren
To czarny rynek, to czarny rynek,
To czarny pieniądz, to czarny strach.
Zwrotka 2
W Katowicach na bazarze
kupisz to, co chcesz,
Kupisz wszystko oprócz marzeń.
Życie twarde jest.
W Katowicach na bazarze
kupisz to, co chcesz,
Jak te mrówki ludzie łażą,
Kolorowy świat.
Refren
To czarny rynek, to czarny rynek,
To czarny pieniądz, to czarny strach.
To czarny rynek, to czarny rynek,
To czarny pieniądz, to czarny strach.
Zwrotka 3
Rynek całkiem już pochłonął
ciebie i twój szmal,
Jeszcze nie wiesz, co kupiłeś,
ale wygląd ma.
Rynek całkiem już pochłonął
ciebie i twój szmal,
Jeszcze usta, oczy płoną,
chociaż forsy żal.
Refren
To czarny rynek, to czarny rynek,
To czarny pieniądz, to czarny strach...
Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź Silesion.pl codziennie. Obserwuj Silesion.pl!
Wszelkie materiały promocyjno-reklamowe mają charakter wyłącznie informacyjny i nie stanowią one podstawy do wzięcia udziału w Promocji, w szczególności nie są ofertą w rozumieniu art. 66 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. 2020, poz. 1740 z późn. zm.).
Dodaj komentarz