Jak działa system kaucyjny w Niemczech, Norwegii i na Litwie? Porównanie z polskim modelem

Systemy kaucyjne funkcjonują w wielu krajach Europy od kilkunastu lat, a ich skuteczność potwierdzają wysokie wskaźniki zwrotu opakowań. Niemcy, Norwegia i Litwa wypracowały odmienne rozwiązania organizacyjne, które łączy ten sam cel – ograniczenie ilości odpadów i poprawa jakości recyklingu. Od 1 października 2025 roku podobny mechanizm zacznie obowiązywać w Polsce. Analiza doświadczeń innych państw pozwala lepiej zrozumieć, jakie korzyści i wyzwania mogą czekać polski system.

Niemcy – model scentralizowany z wysoką skutecznością

Niemiecki system kaucyjny działa od 2003 roku i obejmuje plastikowe butelki jednorazowe, puszki metalowe oraz szklane butelki wielokrotnego użytku. Za jego organizację odpowiada centralna instytucja Deutsche Pfandsystem GmbH (DPG). Dzięki jednolitemu modelowi i obowiązkowi uczestnictwa wszystkich sprzedawców, wskaźnik zwrotu opakowań przekracza 98%.

Kaucja wynosi:

• 0,25 euro dla opakowań jednorazowych,
• od 0,08 do 0,15 euro dla butelek szklanych i plastikowych wielokrotnego użytku.

Opakowania można oddać w automatach zwrotnych zlokalizowanych w niemal każdym sklepie spożywczym. Brak wymogu posiadania paragonu ułatwia proces, a jednolite oznakowanie ustandaryzowało rynek.

Norwegia – elastyczny system oparty na operatorze branżowym

W Norwegii system wprowadzono w 1999 roku, a jego organizacją zajmuje się Infinitum AS, spółka należąca do producentów napojów i sieci handlowych. System obejmuje plastikowe butelki PET oraz puszki aluminiowe. Zwrotność opakowań wynosi około 92%.

Wysokość kaucji jest uzależniona od pojemności:

• 2 NOK dla opakowań do 0,5 litra,
• 3 NOK dla opakowań powyżej 0,5 litra.

Cechą charakterystyczną norweskiego modelu jest dobrowolność przystąpienia dla małych sklepów, choć w praktyce zdecydowana większość bierze udział w systemie. Dzięki gęstej sieci automatów zwrotnych konsumenci mają łatwy dostęp do punktów odbioru, co przekłada się na wysoki poziom uczestnictwa.

Litwa – szybki wzrost efektywności po wprowadzeniu systemu

Litwa uruchomiła system kaucyjny w 2016 roku. Jego operatorem jest USAD – VšĮ Užstato Sistemos Administratorius, organizacja non-profit powołana przez producentów i sprzedawców napojów. System obejmuje plastikowe butelki, puszki oraz szklane butelki jednorazowe.

Kaucja wynosi 0,10 euro niezależnie od rodzaju opakowania. Dzięki obowiązkowi uczestnictwa dużych sklepów i sieci punktów odbioru, poziom zwrotu wzrósł z 34% do ponad 90% w ciągu dwóch lat. System litewski wyróżnia prostota – jedna stawka kaucji i jednolite oznaczenia na wszystkich objętych produktach.

Polska – model wielu operatorów i obowiązek dla dużych sklepów

Polska ustawa przewiduje start systemu 1 października 2025 roku. Obejmie on butelki plastikowe PET do 3 litrów, puszki metalowe do 1 litra oraz butelki szklane wielokrotnego użytku do 1,5 litra. Kaucja wyniesie:

• 0,50 zł dla butelek PET i puszek,
• 1,00 zł dla butelek szklanych wielokrotnego użytku.

W odróżnieniu od Niemiec, Norwegii i Litwy, w Polsce działać będzie kilku operatorów, co ma zapewnić konkurencję. Obowiązek odbioru opakowań dotyczyć będzie sklepów o powierzchni powyżej 200 m². Mniejsze punkty będą mogły uczestniczyć dobrowolnie. Planowane jest szerokie wprowadzenie automatów zwrotnych, ale w początkowym etapie część punktów będzie prowadzić odbiór ręczny.

Kluczowe różnice i podobieństwa

• Zakres opakowań – Polska początkowo obejmie mniejszy asortyment niż Niemcy czy Litwa, pomijając np. szklane opakowania jednorazowe.
• Wysokość kaucji – w przeliczeniu na euro polskie stawki są niższe niż w Niemczech i Norwegii, ale wyższe niż na Litwie.
• Organizacja – model wielu operatorów w Polsce jest rozwiązaniem rzadko stosowanym w Europie, gdzie dominuje jeden centralny podmiot.
• Obowiązki sklepów – podobne jak w Norwegii i na Litwie, z wymogiem udziału dla dużych placówek.

Doświadczenia krajów, w których system kaucyjny działa od lat, wskazują, że kluczowe dla sukcesu są powszechna dostępność punktów zwrotu, proste zasady i jednolite oznakowanie. Polski model, mimo różnic organizacyjnych, opiera się na tych samych fundamentach. Jeśli zostanie wdrożony sprawnie, może osiągnąć wysoki poziom zwrotności już w pierwszych latach działania.

Jesteśmy na  Google News. Dołącz do nas i śledź  Silesion.pl  codziennie. Obserwuj Silesion.pl!

Wszelkie materiały promocyjno-reklamowe mają charakter wyłącznie informacyjny i nie stanowią one podstawy do wzięcia udziału w Promocji, w szczególności nie są ofertą w rozumieniu art. 66 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. 2020, poz. 1740 z późn. zm.).

O autorze