GZM bada NO₂. Normy przekroczone w centrum Katowic. Transport drogowy głównym źródłem zanieczyszczenia

Dwutlenek azotu (NO₂), mimo że rzadziej obecny w debacie publicznej niż pyły zawieszone, jest jednym z najważniejszych zanieczyszczeń miejskich w Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. Jego głównym źródłem jest transport drogowy, a największe wartości odnotowano w lokalizacjach silnie zurbanizowanych. Raport przygotowany na podstawie danych z 2023 roku przedstawia szczegółową analizę stężeń w miastach GZM i wskazuje możliwe kierunki działań.

Ruch samochodowy jako dominujący czynnik

Zgodnie z raportem, główne źródło emisji NO₂ w miastach GZM to transport drogowy, w szczególności pojazdy z silnikami spalinowymi. Wskazano konkretne proporcje wpływu ruchu samochodowego na zanieczyszczenie powietrza w poszczególnych miastach:

• Katowice – ul. Plebiscytowa: ruch samochodowy odpowiada za 69% stężenia NO₂
• Katowice – ul. Kossutha: 48%
• Dąbrowa Górnicza – ul. Tysiąclecia: 44%
• Gliwice – ul. Mewy: 44%
• Sosnowiec – ul. Lubelska: 45%
• Zabrze – ul. M. Skłodowskiej-Curie: 44%

Są to wartości wyliczone na podstawie lokalnych danych emisji i wskazują jednoznacznie, że ograniczenie emisji z transportu powinno być priorytetem w strategii środowiskowej regionu.

Wartości pomiarowe i przekroczenia norm

Raport zawiera dane z 16 stacji pomiarowych Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Na większości z nich nie przekroczono obowiązującej rocznej normy 40 µg/m³, choć niektóre lokalizacje znalazły się blisko tej granicy.

Katowice – ul. Plebiscytowa przekroczyły obowiązującą normę, osiągając poziom 47 µg/m³. To jedyny przypadek spośród badanych lokalizacji, w którym doszło do oficjalnego przekroczenia rocznej wartości dopuszczalnej.

Dla porównania, stacja tła miejskiego przy ul. Kossutha w Katowicach zanotowała wartość 24 µg/m³, co pokazuje różnice między miejscami o różnym natężeniu ruchu.

W innych miastach wyniki również wykazały zróżnicowanie:

• Gliwice – ul. Toszecka: 34,3 µg/m³
• Zabrze – ul. Skłodowskiej-Curie: 33,7 µg/m³
• Ruda Śląska – ul. 1 Maja: 33,6 µg/m³
• Chorzów – ul. Katowicka: 33,5 µg/m³

W lokalizacjach peryferyjnych i mniej zurbanizowanych wartości były znacznie niższe – w przedziale 17–25 µg/m³.

Norma WHO a rzeczywistość w GZM

Obowiązująca w Polsce norma wynosi 40 µg/m³ rocznie. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) rekomenduje jednak poziom znacznie niższy – 10 µg/m³ jako bezpieczny dla zdrowia.

Żadne z badanych miejsc w GZM nie spełniało tej bardziej rygorystycznej normy. Nawet najniższe wartości w punktach tła miejskiego kilkukrotnie przewyższały zalecenie WHO. Oznacza to, że nawet tam, gdzie nie ma bezpośredniego zagrożenia przekroczenia normy krajowej, nadal istnieje ryzyko zdrowotne związane z długotrwałą ekspozycją.

Tło problemu: czynniki sezonowe i lokalne

W odróżnieniu od pyłów zawieszonych PM10 i PM2,5, stężenia NO₂ nie są bezpośrednio związane z sezonem grzewczym. Ich poziom zależy głównie od lokalizacji dróg, intensywności ruchu oraz obecności zabudowy sprzyjającej akumulacji spalin.

Jednocześnie czynniki atmosferyczne – takie jak brak wiatru czy inwersje temperatury – mogą powodować krótkotrwałe wzrosty stężeń również zimą, co zwiększa ogólny poziom narażenia.

Propozycje działań naprawczych i prewencyjnych

Raport wskazuje kilka kierunków możliwych interwencji. Są one zbieżne z działaniami rekomendowanymi w dokumentach strategicznych na poziomie unijnym i krajowym:

• wprowadzenie Stref Czystego Transportu w centrach miast,
• ograniczenie wjazdu pojazdów z silnikami diesla do obszarów śródmiejskich,
• rozwój elektrycznego transportu publicznego,
• promocja ruchu rowerowego i pieszego,
• rozbudowa infrastruktury przesiadkowej i parkingów „Park&Ride”.

Dodatkowo zalecono regularne raportowanie danych w sposób jednolity, co pozwoli na prowadzenie porównań między miastami oraz ułatwi tworzenie lokalnych polityk transportowych.

Znaczenie raportu dla mieszkańców i władz samorządowych

Zbieranie i publikowanie danych o stężeniach NO₂ ma znaczenie nie tylko informacyjne. Umożliwia identyfikację obszarów szczególnie narażonych na negatywny wpływ transportu i urbanizacji. Pozwala również ocenić skuteczność wprowadzanych zmian – takich jak modernizacja floty autobusowej czy zmiany w organizacji ruchu.

Dla władz samorządowych raport stanowi podstawę do dalszych analiz i prac planistycznych, które mogą wpłynąć zarówno na jakość powietrza, jak i zdrowie mieszkańców.

Jesteśmy na  Google News. Dołącz do nas i śledź  Silesion.pl  codziennie. Obserwuj Silesion.pl!

Wszelkie materiały promocyjno-reklamowe mają charakter wyłącznie informacyjny i nie stanowią one podstawy do wzięcia udziału w Promocji, w szczególności nie są ofertą w rozumieniu art. 66 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. 2020, poz. 1740 z późn. zm.).

O autorze