W sprawie Piecucha i bytomskich radnych: Źródła panowie! Źródła!

Silesion.pl napisał o nim w reportażu pt. Noc zbójców, odsłaniającym kulisy najgłośniejszej zbrodni politycznej na Górnym Śląsku. Wskazaliśmy na kryminalne tło wydarzeń sprzed lat oraz niejednoznaczną przeszłość rzekomego komunisty, powstańca śląskiego i patrioty.

Zobacz: Noc Zbójców

Na podstawie archiwalnych dokumentów ze śledztwa i niemieckich źródeł sądowych, podważyliśmy oficjalną wersję motywów i przebiegu zbrodni, poddaliśmy też w wątpliwość oficjalny biogram Piecucha, kwestionując jego przynależność do partii komunistycznej, oraz udział w  powstaniach śląskich. Potwierdziliśmy natomiast, że był wierzącym i praktykującym katolikiem, pochowanym przez katolickiego księdza na parafialnym cmentarzu. 

ZBRODNIA RAZ JESZCZE

Nagrobek Konrada Piecucha

Zastrzeżenie pierwsze. Piecuch, to nie jest bohater z naszej bajki.  Ponieważ z dokumentów wyłania się dość jednoznaczny obraz jego postaci, dość trudno przyjąć zasadę, że o zmarłych dobrze albo wcale. A więc fakty. Wieczorem 9 sierpnia 1932 roku, w gospodzie Paula Lachmanna we wsi Potępa w okręgu gliwickim, położonej przy drodze z Tworoga do Krupskiego Młyna, spotkali się umundurowani i uzbrojeni członkowie Sturmabteilungen der NSDAP. Zostali wezwani przez Paula Lachmanna, zwolennika Hitlera, właściciela tutejszej gospody, naczelnika Potępy. Miał zatargi z Piecuchem. Wiedział, że Polak, który nie krył niechęci do nazistów, zna pewne obciążające fakty z jego przeszłości. Postanowił wykorzystać politykę do prywatnych porachunków.  Tuż po północy 10 sierpnia 1932 r. grupa bojówkarzy w brunatnych mundurach zatłukła Polaka kijami bilardowymi. Polityczne tło zbrodni, które początkowo działało na niekorzyść oskarżonych, wkrótce miało stać się szansą na ich szybkie uwolnienie. Rozgłos, jakiego nabrała sprawa z  Potępy sprawił, że obrońcy oskarżonych nie byli zainteresowani w ujawnieniu prawdziwego podłoża wendety.

Zastrzeżenie drugie. Sprawą Piecucha zajmowali się zarówno historycy jak i dziennikarze. Pierwszym naukowym szkicem, dotyczącym zbrodni popełnionej w górnośląskiej osadzie, był tekst Paula Klukego, w „Kwartalniku Historycznym” w 1957 roku  (Kluke 1957: 279-297). Opisał on genezę wydarzeń w Potępie, opierając się głównie na publikacjach prasowych z 1932 r., w tym artykułach pochodzących z „Volkischer Beobachter”, organu prasowego NSDAP. Po wojnie komunistyczna propaganda postanowiła wykorzystać postać śląskiego robotnika do własnych celów.

W dwudziestą rocznicę wydarzeń w Potępie w „Przeglądzie Zachodnim” ukazał się tekst Pawła Dubiela zatytułowany Konrad Piecuch z Potępy, śląski patriota-rewolucjonista (t. 1 1952: 305 i n.).  Natomiast w 1962 roku, w „Studiach Śląskich” opublikowano artykuł Edmunda Kleina pt. Mord w Potępie. Kapitulacja Republiki Weimarskiej (Klein 1962: 103-186). Natomiast w 1972 roku, w czterdziestą rocznicę zbrodni ukazała się książeczka Tadeusza Kura pt. „Zwycięstwo Piecucha nad Hitlerem”. Jej autor aktywnie wspierał działaczy partyjnych w antyżydowskiej nagonce w 1968 r., „demaskując” semickie korzenie polskich uczonych.

Zastrzeżenie trzecie. W Silesion.pl głośna historia Konrada Piecucha ukazana została w całkowicie nowym światle. Bez ideologicznego zacięcia, za to w oparciu o dokumenty, które przeleżały w Archiwum Państwowym w Katowicach dziesiątki lat. Domorośli researcherzy z telewizji polskiej i towarzystwa górniczego, mogli też do nich zajrzeć, ale nie zrobili tego. Żaden historyk nie podważył naszej interpretacji o kryminalnych motywach zbrodni, ani nowych faktów dotyczących sylwetki Konrada Piecucha.

Specjalistom od cudzych biografii wyjaśnijmy więc:

Akta morderstwa w Potępie, zawierające protokoły zeznań świadków, wyjaśnienia oskarżonych, pisma pełnomocników procesowych, akt oskarżenia i  inne dokumenty (Reinhold Kottisch und Genosen. Staatsanwaltschaft Kattowitz-Beuthen., 1932: Archiwum Państwowe w Katowicach) zawierają zeznania brata zamordowanego Alfonsa, naocznego świadka zbrodni, przesłuchiwanego przez śledczych, którzy zjawili się w Potępie nad ranem po zabójstwie.  Zeznał on, że Konrad nigdy nie należał do partii komunistycznej, „choć mógł mieć takie przekonania”.

 Polska prasa na Górnym Śląsku w tym „Gazeta Robotnicza” i „Górnoślązak” relacjonowały przebieg procesu. Organ Polskiej Partii Socjalistycznej, „Gazeta Robotnicza”, podkreślał, że „zamordowany Konrad Piecuch nie był komunistą”! (Gazeta Robotnicza 1932: 2).

 Według zeznań żandarmów Zippe i Osadczina, złożonych w trakcie bytomskiego procesu, Piecuch był praktykującym katolikiem. Ustaliliśmy, że pogrzeb Konrada Piecucha odbył się w kościele, zgodnie z obrządkiem katolickim, a trumna z jego ciałem spoczęła na parafialnym cmentarzu w miejscowości Koty. Tak jak mordercy z Potępy, tuż po objęciu władzy przez Hitlera, nie mieli problemu z fałszowaniem tła i motywów zbrodni, tak po wojnie polscy komuniści  postawili tę postać na cokoły.
W 1977 r. w „Central European History” ukazał się artykuł Richarda Bessela (Bessel 1977: 241-254), który opiera swoje twierdzenia na innych istotnych dokumentach  m.in. aktach Najwyższego Sądu Partyjnego NSDAP, przechowywanych w Berlińskim Centrum Dokumentacji (Akten des Obersten Parteigerichts Paul  Lachmann, Kreisleiter Preiss do Gauschatzmeistera Scholtza, Rosenberg O/S 1939). Przytacza m.in. pismo Kresleitera  Rosenbergu (Olesna) Richarda Preissa, skierowane do Waltera Scholza, skarbnika Okręgu Dolnośląskiego (Gau Niederschlesien). Preiss wyraził w nim przekonanie, że cała sprawa zabójstwa w Potępie powinna być postrzegana mniej w kategoriach politycznych, lecz bardziej kryminalnych. W podsumowaniu swojej pracy Bessel dochodzi do słusznego wniosku,  że w małych społecznościach, takich jak w Potępie, przemoc polityczna i kryminalna nie mogły pozostać anonimowe.
PRL- owska propaganda  nie zawahała się sięgnąć po kontrowersyjną postać Konrada Piecucha. W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych, w kolejnych rocznicowych publikacjach,  budowana była heroiczna wersja „powstańca śląskiego i patrioty, który oddał życie za Polskę” oraz wypadków sierpniowej nocy 1932 r. (Dubiel 1952: 305 i n.,  Klein 1962: 103-186). W popularnej książeczce Tadeusza Kura, wydanej w 1972 r., Piecuch przedstawiany został jako młody człowiek, rekrut pruskiej armii, który z ideami komunistycznymi zetknął się na froncie I wojny światowej. Z wojska zdezerterował i ukrywał się do końca wojny. 

 Wśród trzynastu osób noszących nazwisk Piecuch lub Pietzuch, zweryfikowanych w przez Związek Powstańców Śląskich w latach 1936-1939, nie ma nikogo o imieniu Konrad, ani Piecucha - mieszkańca Potępy. Ustaliliśmy to w oparciu o dokumenty Archiwum Powstań Śląskich, przechowywane w Instytucie Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku. Ich kopie dostępne są w Pracowni Historii Powstań Śląskich Muzeum Śląskiego w Katowicach. 

 Ze złożonych w śledztwie i na procesie  zeznań, wyłania się dość prozaiczny obraz ofiary zabójstwa, jako człowieka bez stałego zajęcia, uwikłanego w konflikty sąsiedzkie. Niektóre z nich mogły mieć istotnie polityczny podtekst. Wielokrotnie przewija się jednak wątek  osobistej zemsty ze strony inicjatora zbrodni Paula Lachmanna, który w śledztwie wyjaśnił, że zamordowany prowokował konflikty. Również lżył i wyśmiewał Hitlera i jego zwolenników.  Świadkowie zeznali że Lachmann miał być zamieszany w kłusownictwo.

Zarysowany przez nas obraz historii, znanej na świecie jako Potempa Affair albo Fall Potempa, może być oczywiście uzupełniany o nowe, odkryte  w solidnych badaniach  źródła.

Gdyby bytomscy radni i inni zainteresowani tą historią zechcieli sięgnąć do źródeł, z których korzystał autor, a które rzuciły inne światło na postać rzekomego komunisty i powstańca śląskiego, oto ich niepełna lista:

Maßnahmen zur Wiederherstellung der öffentlichen Sicherheit. Akten der Reichskanzlei. Weimarer Republik - Das Kabinett von Papen, Band 1 Dokumente Nr. 98 Ministerbesprechung vom 9. August 1932.

Bessel, R. (1977), The Potempa Murder, w: „Central European History” 10 . 

Blasius, D. (2005), Weimars Ende. Bürgerkrieg und Politik 1930–1933, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen.

Fest J. C. (1963,) Das Gesicht des Dritten Reiches. Profile einer totalitären Herrschaft. München, Piper.

„Gazeta Robotnicza” 25.8.1932.

Klein, E. (1962), Mord w Potępie. Kapitulacja Republiki Weimarskiej przed Hitlerem. T. 7  „Studia Śląskie”, Instytut Śląski Opole

Kluke P. (1957) Der Fall Potempa,  „Vierteljahrshefte Für Zeitgeschichte” 5.

Kur T. (1972), Zwycięstwo Piecucha nad Hitlerem, Książka i Wiedza Warszawa

Osoby zweryfikowane przez Związek Powstańców Śląskich, Muzeum Śląskie w Katowicach, Pracownia Historii Powstań Śląskich, http://phps.muzeumslaskie.pl

„Siedem Groszy. Dziennik Ilustrowany dla Wszystkich o Wszystkiem”, Śląska Biblioteka Cyfrowa R I 1932.

Sitzung des Preußischen Staatsministeriums vom 2. September 1932. Abschrift: R 43 I/2288, Bl. 233–243.

Staatsanwaltschaft Kattowitz-Beuthen: Reinhold Kottisch und Genosen (Nr. 1227) AP Katowice

Staatsanwaltschaft Kattowitz-Beuthen: Paul Golombek und Albert Dutzki (Nr. 968) AP Katowice

Śląski kwartalnik historyczny Sobótka (1956)  Wrocław, Wrocławskie Towarzystwo Miłośników Historii.

Tolland J. (2014), Hitler. Reportaż biograficzny, Warszawa, Wydawnictwo Albatros.

• Wyraź swoją opinię

  SKOMENTUJ

• Powiadom znajomych

  UDOSTĘPNIJ